კიბერდანაშაული

ნიკა კოხრეიძე

რა არის კიბერ დანაშაული?

კაცობრიობის ჩამოყალიბებისთანავე, ადამიანს გააჩნდა პროგრესისა და უკეთესი ტექნოლოგიური განვითარების წყურვილი. ამან კი მიგვიყვანა დიდ განვითარებასა და პროგრესამდე, რომლითაც საფუძველი ჩაეყარა კაცობრიობის შემდგომ განვითარებას. ყველა იმ მნიშვნელოვან გადადგმულ  ნაბიჯს შორის, ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანია ინტერნეტის განვითარება, რომელმაც ჩამოაყალიბა ადამიანების საერთო ენა და შექმნა კომპიუტერების გლობალური ქსელი. 1969 წელს, ამერიკის თავდაცვის დეპარტამენტმა გასცა დავალება შექმნილიყო სუპერ ქსელი სახელად ARPANET (Advanced   Research   Projects   Agency   Network).მისი ჩამოყალიბება იგეგმებოდა 40 კომპიუტერისგან შემდგარ სამხედრო ქსელად, რომლებიც დაკავშირებული იქნებოდნენ შეერთებებითა და ხაზებით. აღნიშნული ქსელი ნელ-ნელა გაიზარდა და შედეგად დაიბადა ინტერნეტი. 1981 წლისთვის, 200-ზე მეტი კომპიუტერი იყო დაკავშირებული მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. დღეს კი ეს ციფრი რამოდენიმე მილიარდია.

დღეს არსებული ინტერნეტის ნამდვილ ძალაა, მისი ხელმისაწვდომობა ყველა იმ პიროვნებისათვის ვისაც გააჩნია კომპიუტერი და სატელეფონო ხაზი. ინტერნეტი ადამიანს აძლევს ინფორმაციისა და კომუნიკაციის ძალას.

ინტერნეტის მოხმარება უკანასკნელ წლებში დრამატულად გაიზარდა. თუ 2000 წელს ინტერნეტის მომხმარებელთა რაოდენიმა 300 მილიონი იყო 2011 წლის 31 დეკემბრის მონაცემებით ეს რაოდენობა 3 მილიარდს აღწევს.

მიჩნეულია, რომ ინტერნეტი სავსეა ანარქიით და ამიტომაც მის რეგულაციასთან დაკავშირებით ხშირად განსხვავებული აზრები ისმის. თუმცაღა, კიბერ სივრცე დღეს მაინც იმართება კანონის სისტემით, რომელსაც კიბერ სამართალი ქვია. კიბერ სამართალი არის ზოგადი ტერმინი, რომელიც მოიცავს ინტერნეტის ყველა სამართლებრივ და მარეგულირებელ ასპექტს. ვებგვერდის გამოქვეყნება ნებისმიერი საწარმოსთვის მომხამრებელთა გაზრდის იდეალურ საშუალებას წარმოადგენს. აღნიშნული ინტერნეტის ის ფუნქციაა, რომელიც იწვევს აზრთა სხვადასხვაობას სამართლებრივ საზოგადოებაში.

კიბერ სამართალი არის მუდმივად განვითარებადი პროცესი. ინტერნეტის ზრდასთან ერთად, მრავალი სამართლებრივი პრობლემა იჩენს თავს. კიბერ სივრცესთან დაკავშირებით ყველაზე მნიშვნელოვან საკითხს კი კიბერ დანაშაული წარმოადგენს.

ინტერნეტის განვითარების დროს, ინტერნეტის დამფუძნებლებს წარმოადგენაც არ ჰქონდათ, რომ ის შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო დანაშაულებრივი ქმედებებისათვის. დღეს, მრავალი შემაშფოთებელი ქმედება ხორციელდება კიბერსივრცეში. კიბერდანაშაული გულისხმობს ყველა იმ ქმედებეას, რომელიც ხორციელდება კიბერსივრცეში დანაშაულებრივი განზრახვით. ისინი შეიძლება განხორციელდეს, როგორც კონვენციური ისე ახალი საშუალებებით. ინტერნეტის ანონიმური ბუნების საშუალებით, შესაძლებელი მრავალი დანაშაულებრივი ქმედების განხორციელება ყოველგვარი სასჯელის გარეშე, ხოლო შესაბამისი ცოდნის მქონე მხარეები, არაკეთილსინდისიერად იყენებენ მას კიბერსივრცეში დანაშაულებრივი მიზნებისათვის. ეს ქმედებები კი ყოველდღიურად იცვლება და ვითარდება.

ზოგადად არ არსებობს კიბერდანაშაულის ერთი და სრულყოფილი განმარტება, მიუხედავად ამისა ნებისმიერი ქმედება, რომელიც შეურაცხყობს ადამიანის გრძნობებსა და უფლებებს მიჩნეულია კიბერდანაშაულად. ინტერნეტში ბავშვთა პორნოგრაფიის არსებობა ერთ-ერთ ყველაზე სერიოზულ კიბერ დანაშაულს წარმოადგენს. აქედან გამომდინარე, ონალინ პედოფილები, რომლებიც ინტერნეტს იყენებენ არასრულწლოვანების სქესობრივ აქტში ჩართვისათვის, ისევე მიიჩნევიან კიბერდამნაშავეებად როგორც სხვები. ძირითადად კიბერ დამნაშავეები შეიძლება დაიყოს 3 ძირითად ჯგუფად, კიბერ დანაშაულები რომლებიც მიმართულია პიროვნებების, საკუთრების და სახელმწიფოს წინააღმდეგ.

პიროვნებების წინააღმდეგ მიმართული კიბერდანაშაულები, მოიცავენ დანაშაულის სხვადასხვა ტიპებს, როგორებიცაა ბავშვთა პორნოგრაფიის გავრცელება, სხვა პიროვნების შეურაცხყოფა კომპიუტერის გამოყენებით, ელ-ფოსტის საშულაბით, და კიბერ-შეურაცხყოფა.

ისეთი უხამსი მასალით უკანონო ვაჭრობა, გამოქვეყნება და გავრცელება, როგორიცაა პორნოგრაფია, უხამსი ექსპოზიცია და ბავშვთა პორნოგრაფია, წარმოადგენს დღეისათვის ყველაზე ცნობილ კიბერდანაშაულებს. ამგვარი დანაშაულების მიერ კაცობრიობისათვის მიყენებული ზიანი ძნელად თუ იქნება შეფასებული. ეს არის კიბერდანაშაულის ისეთი სახე, რომელიც საფრთხის წინაშე აყენებს ახალგაზრდა თაობის განვითარებას და ტოვებს გამოუსწორებელ იარებს მათზე.

ამის მსგავსად, კიბერ დამცირებაც გამოკვეთილი სახეა კიბერდანაშაულისა. სხვადასხვა სახის დამცირების შემთხვევებმა შეიძლება იჩინოს თავი კიბერსივრცეში ან მის გარეთ. დამცირება შეიძლება იყოს სქესობრივი, რასისტული, რელიგიური ან სხვა. ამგვარი ქმედების ჩამდენებიც კიბერ დამნაშავეებად მოისაზრებიან. კიბერ დამცირებას, როგორც დანაშაულს, ასევე მივყავართ ქსელის მოქალაქეების პირადი ცხოვრებაზე უფლების დარღვევისაკენ. არავის მოსწონს სხვა პირის მიერ საკუთარი პირადი ცხოვრების ინტიმური და მგრძნობიარე სივრცის დარღვევა, რომლის საშუალებასაც ინტერნეტი აძლევს მის მოქალაქეებს.

პიროვნების წინააღმდეგ მიმართული კიდევ ერთი კიბერდანაშაულის სახეა კიბერშეურაქცხყოფა. ინტერნეტი შესანიშნავი ადგილია მუშაობის, გართობისა და სწავლისათვის. ქსელი არც მეტი და არც ნაკლები რეალური სამყაროს სარკეა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ კიბერსივრცე შეიძავს ნამდვილ ცხოვრებაში არსებული პრობლემების ელექტორნულ ვარიანტებს. შეურაცხყოფა და დამცირება, არის ის პრობლემა რომელსაც მრავალი ადამიანი, განსაკუთრებით კი ქალი, ხვდება ყოველდღიურ ცხოვრებაში. აღნიშნული პრობლემები რეალური ცხოვრების მსგავსად თავს იჩენს ინტერნეტშიც, რასაც შემდგომ ეწოდა „კიბერშეურაცყოფა“ ან „ონლაინ შეურაცხყოფა“.

კიბერდანაშაულების მეორე სახეა, ისეთი კიბერდანაშაული რომელიც მიმართულია საკუთრების ყველა ფორმისაკენ. ეს დანაშაულები მოიცავს კომპიუტერში უნებართვო შეღწევას კიბერსივრცის მეშვეობით, კომპიუტერულ ვანდალიზმს, ზიანის მომტანი პროგრამების გადაცემასა და კომპიუტერიზებული ინფორმაციის უნებართვო ფლობას.

ჰაკერობა და კრაკერობა კიბერდანაშაულის უსერიოზულეს სახეს წარმოადგენენ. საკმაოდ შემაშფოთებელი გრძნობაა, როცა გრძნობ, რომ ვიღაც შემოიჭრა შენს კომპიუტერულ სისტემაში შენი ნებისა და ცოდნის მიუხედავად და ჩაერია შენს კონფიდენციალურ ინფორმაციასა და მონაცემებში. ამასთანავე, დღესაც კი 2012 წელს არ არსებობს კომპიუტერული სისტემა, რომელიც გაუძლებს ჰაკერობას ან მსგავს მოქმედებას. ერთხმად აღიარებულია, რომ ნებისმიერი სისტემის ე.წ გატეხვა შესაძლებელია. საკუთარი პროგრამული შესაძლებლობების, ასევე სხვადასხვა პროგრამების სხვა კომპიუტერთან ან ქსელთან უნებართვო წვდომის დამყარებისათვის გამოყენებაც, დანაშაულის ერთ-ერთი სერიოზული სახეა. აქედან გამომდინარე, ზიანის მომტანი პროგრამის ანუ ვირუსების შექნა და გავრცელებაც, რომელიც გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს კომპიუტერულ სისტემას, კიბერ დანაშაულისკიდევ ერთ სახეს წარმოადგენენ.კიბერ დანაშაულის კიდევ ერთ განსხვავებულ სახეს წარმოადგენს პროგრამული მეკობრეობა, რომელიც ჩაიდინება ონალინ რეჟიმში არსებული ბევრი ადამიანის მიერ, რომლებიც ავრცელებელ პროგრამების უკანონო და უნებართვო მეკობრულ ასლებს.

კიბერ დანაშაულის მესამე სახეს წარმოადგენს, ისეთი კიბერ დანაშაული რომელიც მიმართულია სახელმწიფოს წინააღმდეგ. კიბერ ტერორიზმი დანაშაული ერთ-ერთი ყველაზე განსხავვებული სახეობაა. ინტერნეტის ზრდამ აჩვენა, რომ კიბერსივრცე გამოიყენება ინდივიდებისა და ჯგუფების მიერ საერთაშორისო მთავრობების შეშიენბისა და ასევე ქვეყნების მოქალაქეების დაშიენბის მიზნით. ამ დანაშაულის ნათელი მაგალითია, როდესაც პიროვენბა „ტეხავს“ სამთავრობო ან სამხედრო ვებსაიტს.

იქიდან გამომდიანრე, რომ კიბერ დანაშაული კიბერსამართალში მზარდი სფეროა, საჭიროა მრავალი ნაბიჯის გადადგმა, იმისათვის რათა დალაგდეს სხვადასხვა სამართლებრივი მექანიზმი კიბერდანაშაულის კონტროლისა და აღკვეთის მიზნით. ამერიკის შეერთებულ შტატებში სასამართლოებმა უკვე დაიწყეს კიბერსივრცეში არსებული თაღლითური ქმედებებისა და კიბერდანაშაულების შემჩნევა და ამ მხრივ არერთი სერიოზული საქმე იქნა განხილული. თუმცაღა კიდევ ბევრი საქმეა გასაკეთებელი ამ სფეროში.ადამიანის გონება საკმაოდ გამჭრიახია იმისათვის რომ შექმნას დანაშაულის ჩადენის ახალი ხერხები, მსგავსად ამისა ადამიანის გამჭრიახობა უნდა გამოვიყენოთ ეფექტური სამართლებრივი და მარეგულირებელი მექანიზმების განვითარებისათის, რათა გავაკონტროლოთ და მოვახდინოთ კიბერდანაშაულების პრევენცია.