კომპიუტერულ ინფორმაციასთან არამართლზომიერი შეღწევა

kompiuterul informaciasTan aramarTlzomieri SeRweva erT-erTi yvelaze ufro gavrcelebuli kompiuteruli danaSaulia. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 284-e muxlis Tanaxmad, gansaxilveli danaSaulis uSualo obieqtia kompiuteruli informaciis xelSeuxebloba (konfidencialoba), anu sakuTrebis ufleba kompiuterul (kibernetikul) informaciaze.

   danaSaulis sagania kanoniT daculi kompiuteruli informacia, romelsac Seicavs manqana-matarebeli, egm-i, egm-is sistema an qseli. informaciaSi igulisxmeba cnobebi pirovnebebis, faqtebis, sagnebis, SemTxvevebis, movlenebisa da procesebis Sesaxeb, romelsac sainformacio sistemebi Seicavs. es informacia unda iyos sxvisi da daculi TviTneburi gadaRebisagan im pirTaTvis, vinc axorcielebs aramarTlzomier SeRwevas.

   danaSaulis obieqturi mxare gamoixateba kanoniT dacul kompiuterul informaciasTan aramarTlzomier SeRwevaSi, ramac gamoiwvia informaciis ganadgureba, blokireba, modificireba an mopoveba anda egm-is sistemis an maTi qselis muSaobis moSla.

   manqana-matarebelze, eleqtrogamomTvlel manqanaze, egm-is sistemaSi an maT qselSi asaxul informaciasTan SeRweva ‘’aramarTlzomierad” CaiTvleba maSin, roca piri moqmedebs am sistemis an qselis mflobelis an sxva uflebamosili piris nebarTvis gareSe. maSasadame, aramarTlzomieri SeRweva es aris kompiuteruli informaciis arasanqcirebuli gacnoba.

   kompiuterul informaciasTan aramarTlzomieri SeRwevis xerxebi sxvadasxvagvari SeiZleba iyos teqnikuri mowyobilobis kodis an misamarTis Secvla, parolis SerCeva, informaciis dacvis sistemis darRveva da sxva.

   danaSaulebrivi Sedegebis saxiT ssk 284-e muxlSi miTiTebulia informaciis ganadgureba, blokireba, modificireba an mopoveba anda egm-is, egm-is sistemis an maTi qselis muSaobis moSla.

   ssk 284-3 muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebuli danaSaulis subieqti SeiZleba iyos sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaks miRweuli nebismieri Seracxadi piri.

   danaSaulis subieqturi mxare pirdapir ganzraxvas gulisxmobs, razec miuTiTebs mocemuli muxlis dispozicia. am danaSaulis motivi da mizani SeiZleba iyos angareba, SurisZieba, xulignuri qvenagrZnoba da sxva.

   284-e muxlis me-2 nawili iTvaliswinebs sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis damamZimebel garemoebebs, romlebic axasiaTeben qmedebis obieqtur mxaresa da subieqts, saxeldobr, es aris qmedeba Cadenili:

1) winaswari SeTanxmebiT pirTa jgufis mier;

2) samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT;

3) imis mier, visac xeli miuwvdeboda egm-ze, egm-is sistemaze an maT qselze.

   jgufuri danaSaulis cneba gansazRvrulia ssk 27-e muxlSi. samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebas SesaZlebelia adgili hqondes rogorc Sesabamisi organizaciis mosamsaxureTa mxridan, romlebic kompiuteruli sistemis eqspluatacias ewevian, ise gareSe pirTa mxridan, romlebic TavianT samsaxureobriv mdgomareobas iyeneben kompiuterul informaciasTan aramarTlzomierad SesaRwevad.

   284-e muxlis me-3 nawili pasuxismgeblobis gansakuTrebiT damamZimebel garemoebad Tvlis mZime Sedegs. ‘’mZime Sedegi” SefasebiTi cnebaa da igi yovel konkretul SemTxvevaSi unda dadgindes saqmis garemoebebidan gamomdinare. is SeiZleba gamoixatos sainformacio sistemis mesakuTrisaTvis didi moculobis zianSi, katastrofaSi da a.S. magaliTad, aviadispetCeris  informaciis blokireba, rasac Sedegad mohyva TviTmfiranis katastrofa. mZime Sedegisadmi damnaSavis subieqturi damokidebuleba gaufrTixleblobas gulismxobs.

   zemoaRniSnul kompiuterul danaSaulTan mimarTebaSi saqarTveloSi faqtiurad ar aris sasamarTlo praqtika, samarTaldamcav organoebs ar gaaCniaT gamocdileba da Teoriuli codna, am tipis danaSaulebTan sabrZolvelad da maTi Tavidan asacilebeli prevenciuli zomebis misaRebad.  arsebobs ramodenime mTavari faqtori, romlebic xels uwyoben kompiuterul informaciasTan SeRwevas, esenia:

1.      egm-is raodenobis mkveTri zrda;

2.     egm-is momxareblis raodenobis zrda;

3.      egm-Si Senaxuli informaciis zrda;

4.     kompiuterul teqnikaze moTxovnis momatebasTan erTad xdeba maTze da sxva teqnikur mowyobilobebze (printeri, skaneri da a.S.) fasis dacema, rac Tavis mxriv.  ufro met moqalaqes aZlevs imis saSualebas rom SeiZinos zemoaRniSnuli tipis teqnika;

5.      egm-iT daculi informaciis  dacvisaTvis arsebuli arasaTanado dacvis  meqanizmebi;

6.     egm-is programuli uzrunvelyofis arasaTanado daculoba;

7.     moqalaqes SeuZlia Tavisuflad Sevides msoflis nebismier veb-gverdze da dados garkveuli garigebebi. ar arsebobs am procesis gakontrolebis meqanizmebi;

8.      eleqtronuli fostis arasaTanado daculoba;

9.     arasaTanado sakadro politika. msofli praqtika cxadyofs rom damqiraveblis mier daqiravebulis samsaxuridan daTxovna xSirad xdeba kompiuteriT dacul informaciasTan SeRwevis mizezi. ganTavisuflebuli TanamSromeli romelsac xeli miuwvdeboda dacul informaciasTan, xSirad iyenebs mas sakuTari miznebisaTvis;

10.    samarTaldamcavi organoebis momzadebis dabali done, am sferoSi Cadenili danaSaulebis rogorc aRkveTis ise gamoZiebis TvalsazrisiT;

11.     saxelmwifo da sazogadoebriv organizaciebis mier koordinirebuli moqmdebebis ganxorcielebis dabali macvenebeli;

12.    saxelmwifoebSi importirebuli  jaSuSuri kompiuteruli teqnikis Semowmebis meqanizmebis ararseboba;

13.    saxelmwifo Cinovnikebis “zerele” damokidebuleba am sakiTxTan dakavSirebiT da a.S.

   kompiuterul informaciasTan aramarTlzomieri SeRwevis meTodebi SesaZlebelia 3 jgufad  daiyos esenia:

1)         informaciasTan uSualod SeRwevis meTodebi. aseT dros informacia nadgurdeba, modificirdeba, iblokeba da sxva. SesaZlebelia daziandes egm da egm-is sistemebi. es yvelaferi xdeba uSualod im kompiuteridan brZanebebis gacemiT romelzedac informacia imyofeba;

2)   “arauSualo” SeRweva kompiuterul informaciasTan. magaliTad: satelofono xazze SeerTeba misi kanonieri mesakuTris Tanxmobis gareSe da amgvarad egm-Si dacul informaciasTan SeRweva,  sxvisi parolebis gamoyenebiT sxva kompiuterul qselebSi SeRweva, ise rom Tavi warmoaCino rogorc namdivlma mesakuTrem.

   amave meTods miakuTvneben infomaciis uSualo eleqtromagnituri velis gamoyenebiT miRebas. aseTi tipis miReba xdeba an Sida komunikaciuri kanalebis gamoyenebiT an/da egm-s sistemasTan uSualo dakavSirebiT. es yovelive xorcieldeba  egm-is procesoridan gamosxivebis damuSavebis meSveobiT.

3)        mesame meTods warmoadgens Sereuli meTodi, romelic moicavs rogorc pirvel ise meore meTodebs. am meTodis magaliTs warmoadgens sxvis programaSi malulad iseTi funqciebis CarTva, romlebic Tavis mxriv akeTeben axal gauTvaliswinebl moqmedebebs ise, rom kriminals xeli ewyoba moipovos daculi informacia.

   kompiuterul inforaciasTan SeRwva SeiZleba Seicavdes pirovnebaze Zalis gamoyenebas an am Zalis gamoyenebis muqaras.

   kompiuterul informaciasTan SeRwevis yvelaze gavrcelebuli saSualebaa Tavad kompiuteri. erTmaneTisagan aucilebelia ganvasxvavoT danaSaulis Cadenis uSualo iaraRi da arauSualo. uSualo iaraRi aris informaciis matarebeli manqana, xolo arauSualo iaraRi aris is qselebi romlebTanac dakavSirebiT xdeba dacul kompiuterul informaciasTan SeRweva.

    kompiuteruli danaSaulis iseve rogorc sxva danaSaulis Cadenis Semdeg, rogorc wesi rCeba nakvalevi. erTamaneTisagan ganasxvaveben ori tipis nakvalevs: tradiculi nakvalevi da aratradiciuli nakvalevi. pirvel maTgans ganekuTvneba materialuri  mtkicebulebebi magaliTad: xelnawerebi, amonabeWdebi da a.S. es iseTi tipis mtkicebulebebia,  romlebic adastureben danaSaulis Cadenas. am kategoriis  mtkicebulebebi SeiZleba darCes Tavad egm-ze, xelis da TiTebis anabeWdebi, mikro materiebi klaviaturaze, diskze printerze da a.S. meore tipis anu aratradiciuli nakvalevs aseve informaciul nakvalevebsac uwodeben. is Cndeba informaciaze zemoqmedebis Sedegad (informaciis modificireba, ganadgureba, redaqtireba, blokireba da a.S. ) aseTi tipis nakvalevebi pirvel rigSi inaxeba myar diskze da sxva informaciis da moqmdebebis Semnaxvel obieqtebze.  informaciuli nakvalevis saxes warmoadgens antivurusuli programebis angariSebi, romlebsac specialistebi sakmaod xSirad iyeneben.

   samarTaldamcavi organoebis mier kompiuterul danaSaulebebTan mimarTebaSi sagamoZiebo moqmedebebi iwyeba mas Semdeg rac isini miiReben garkveuli tipis informacias am danaSaulTan dakavSirebiT. aseTi tipis informacia samarTaldamcav organoebamde sxvadasxva arxebiT midis.  saerTaSoriso praqtikis mixedviT danaSaulis Cadenis Sesaxeb informaciis mopovebis statistika Semdegnairad gamoiyureba:

40% -  dakargul informaciaze pasuxismgebeli an maTze daqvemdebarebuli pirebis mier gakeTebuli informaciis safuZvelze;

35% - moqalaqeTa gancxadebebis safuZvelze,

20% samarTaldamcavi organoebis mier Catarebuli sagamoZiebo moqmedebebis Sedegad miRebuli informaciis safuZvelze;

5% masobriivi informaciis saSualebebSi gavrcelebuli informaciis safuZvelze.

   gamomdinare mowodebuli informaciidan da maTi miRebis wyarodan, SesaZlebelia Semdegi sagamoZiebo situaciebis Seqmna:

1. kompiuterul informaciasTan SeRweva dadasturda damnaSavis mier informaciis gavrcelebiT;

2. ukanono SeRwevis faqti aRmoaCina informaciis kanonierma mesakuTrem magram damnaSave daudgenelia;

3. ukanono SeRweva daafisqira kanonierma mesakuTrem, romelmac SeZlo  egm-s saSualebiT daedgina piri, romelic  iRebda informacias internetis qselis gamoyenebiT;

4. danaSauli aRmoaCina programistma an operatorma, romelmac aRniSnuli faqti daafiqsira kompiuterze muSaobis dros anu cxel kvalze moxda damnaSavis dafiqsireba;

5. adgili hqonda kompiuterul informaciasTan SeRwevas, magram amis Semsrulebebili piris vinaoba ucnobia.

   gamoZiebis Semdegi etapi moicavs iseTi sagamoZiebo moqmedebebis Catarebas rogoricaa:  SemTxvevis adgilis daTvaliereba, mowmeTa dakiTxva, nivTmkicebulebebis amoReba, eWvmitanilis dakiTxva, operatiul samZebro RonisZiebebis Catareba da a.S. 

   gamoZiebis efeqturi CatarebisTvis aucilebelia samarTaldamcavi organoebis aqtiuri TanamSromloba iseTi dargis specialistebTan, rogorebicaa: programuli uzrunvelyofis sistemis specialistebi, teqnikuri operatorebi, sistemuri programistebi, masobrivi komunikaciebis eqspertebi, kompiuteruli sistemebis usafrTxoebis uzrunvelyofis specialistebi da a.S.  aucilebelia, rom moxdes zemoCamovTlili specialistebis mobilizacia SemTxvevis adgilis daTvalierebisas.

   samarTaldamcavebis SemTxvevis adgilze misvlis dros aucilebelia:

1)        dafiqsirdes is situacia, romelic  sagamoZiebo jgufis SemTxvevis adgilze misvlis dros iyo;

2)       mowveuli oqnes kompiuteruli teqnologiebis specialisti;

3)        ar daiSvas ucxo pirebis miaxloeba kompiuterul teqnikasTan;

4)       dadgindes dakavSirebulia Tu ara kompiuteruli teqnika oTaxSi arsebul lokalur qselebTan;

5)        gairkves romeli egm aris SemTxvevis adgilas da ra raodenobiT;

6)       dadgindes aris Tu ara kompiuteri dakavSirebuli raime teqnikasTan SemTxvevis adgilis gareT;

7)       dadgindes dakavSirebulia Tu ara kompiuteruli teqnika satelefono qselebTan;

8)        dadgindes aris Tu ara  egm-ze gaSvebuli raime programebi da kerZod romlebi;

9)       SemTxvevis adgilis daTvalierebis dros aucilebelia moxdes irgvliv mdebare garemos detaluri daTvaliereba, unda Semowmdes oTaxi. SesaZloa rom gamoZiebisaTvis gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone informacia da dokumenti, damaluli iyos Tavad egm-Si.

10)      sagamoZiebo jgufis mier unda moxdes SemTxvevis adgilas sxvadasxva tipis aucilebelia fotogadaRebebis da video da audio Canawerebis gakeTeba.

   SemTxvevis adgilis daTvalierebis Semdeg aucilebelia Semdegi rekomendaciebis gaTvaliswineba:

1.   im SemTxvevaSi Tu SeuZlebelia kompiuteruli teqnikis amoReba, aucilebelia SemTxvevis adgilis blokireba imdagvarad rom ar moxdes ucxo pirebis SeRweva egm-sTan, unda gaiTiSos yvela tipis energo- matareblebi;

2.   informaciis matarebeli magnituri diskebis amoRebis SemTxvevaSi aucilebelia maTi Senaxva specialur konteinerebSi an Tundac specialur  yuTebSi.

3.   egm-is operatiuli mexsierebidan informaciis amoRebis SemTxvevaSi mas standarturi prgoramebis gamoyenebiT specialur diskebze inaxaven,;

4.   kompiuteruli teqnikis amoReba unda moxdes mxolod iseT mdgomareobaSi rodesac is ar aris CarTuli.

   mas Semdeg rac moxdeba sisxlis samarTlis saqmis aRZvra aucilebelia rom SemTxvevis adgilidan Semdegi masalebi iqnes amoRebuli:

1.    Jurnali sadac dafiqsirebulia kompiuteruli qselSi momxdari cvlilebebi, kompiuterisa da calkeuri mowyobilobebis mwyobridan gamosvla;

2.   dokumentebi sadac dafiqsirebulia egm-ze dRis ganmavlobaSi ganxorcielebuli moqmedebebi. aseve aucilebelia informacis fizikuri matareblebis da egm-is sistemuri uzrunvelyofis Semowmeba;

3.   qselis administratoris dokumentebi sadac dafiqsirebuli iqneba qselis muSaobis istoria, (CarTva gamorTvis dro, testirebis rezultatebi, mwyobridan gamosvlis protokolebi da sxva);

4.    sistemuri bloki, aseve is informaciebi sadac mocemulia kompiuterul informaciasTan SeRwevis detaluri da qselSi arasanqcirebuli SeRwevis cnobebi;

5.    antivirusebis mier Semowmebuli informaciebi da moxsenebebi, aseve  im xalxis sia visac gaaCnia  saSvi kompiuterul informaciasTan;

6.    gamoZiebisas gamoyenebuli unda iqnes sxvadasxva teqnikuri saSualebebi romliTac moxdeba kompiuteris momxareblis idenficireba da gamoZiebis ganmavlobaSi  egm-sTan SeRwevis gamoricxva agreTve sxvadasxva prevenciuli RonisZiebebis gatareba.

   gamomdinare im informaciidan da mtkicebulebebidan romlebic amoRebuli iqneba SemTxvevis adgilis daTvalirebisas, SesaZlebelia Seiqmnes sxvadasxva sagamoZiebo situaciebi:

1)    dafiqsirebulia kompiuterul informaciasTan ukanono SeRwevis faqti, aris kvali, aris eWvmitanili, romelic iZleva Cvenebas;

2)          dafiqsirebulia kompiuterul informaciasTan ukanono SeRwevis faqti, romelic pirdapir miuTiTebs konkretul eWvmitanilze, magram es piri uaryofs sakuTar monawileobas aRniSnul danaSaulSi;

3)   dafiqsirebulia kompiuterul informaciasTan ukanono SeRwevis faqti cnobilia im pirTa sia, romelTac sakuTari samsaxureobrivi mdgomareobidan gamomdinare gaaCndaT saSvi aRniSnul informaciasTan, magram daudgenelia maTi monawileoba aRniSnul danaSaulSi, aseve ar aris dadgenili informaciasTan SeRwevis  garemoebebi;

4)          dafiqsirebulia kompiuterul informaciasTan ukanono SeRwevis faqti, romelTa Cadena da informaciis gamoyeneba SeeZloT mxolod  pirTa konkretul wres, ( ama Tu im organoSi sakuTari mdgomareobiT, statusiT da a.S) an/da cnobilia is pirebi vinebic dainteresebuli arian aRniSnuli informaciis miRebiT.(firmebi organizaciebi);

   sagamoZiebo moqmedebebis Semdeg etaps warmoadgens piri braldebulad aRiareba, imis mixedviT Tu ramdenad aRiarebs braldebuli sakuTar brals gamoiyofa Semdegi situaciebi:

1)     braldebuli aRiarebs brals da iZleva aRiarebiT Cvenebas;

2)          braldebuli aRiarebs sakuTar brals, magram uaryofs sakuTar monawileobas danaSaulis Cadenis ZiriTad epizodebSi;

3)   braldebuli aRiarebs sakuTar brals, magram ar aris gamokveTili danaSaulis Cadenis yvela detali;

4)          braldebulebi (jgufurad winaswar ganzraxuli danaSauli organizebuli jgufis mier) uaryofen sakuTar monawileobas danaSaulTan da iZlevian sapirispiro, sawinaaRmdego Cvenebebs,

5)braldebuli aRiarebs sakuTar brals magram ar asaxelebs danaSaulis Tanamonawiles.

   gamoZiebis Semdeg etapze iniSneba sxvadasxva saxis eqpsertiza. arsebobs ramodenime saxis kompiuterul teqnikuri eqpsertiza:

1)     kompiuteris da periferiouli mowyobilobebis, teqnikuri eqspertiza. am tipis eqspertiza iniSneba kompiuteris teqnikuri SesaZleblobebis garkvevis mizniT, misi periferiouli mowyobilobebis Seswavlis, teqnikuri parametrebis dadgenis, qselis Semowmebis da egm-Si problemebis warmoqnis mizezebis dadgenisaTvis.

2)     egm-Si damontaJebuli mowyobilobis kompiuteruli eqspertiza. misi miznia egm-Si darCenili informaciis dacva. am eqspertizis meSveobiT mowmdeba is mowyobilobebi, romlebic pasuxismgebelia informaciis dacvaze.

3)     egm-is programul uzrunvelyofis da misi manaqnuri monacemebis eqspertiza. aRniSnuli  eqspertiza tardeba kompiuterSi an informaciis matarebel myar diskze arsebuli informaciis Sesaswavlad.

4)     kompiuterul qselebSi gamoyenebuli progrmauli uzrunvelyofis da monacemebis eqpsertiza. misi mizania Semowmdes informacia romelic muSavdeba kompiuteruli qselis meSveobiT. 

   kompiuteruli danaSaulis SemTxvevaSi, sagamoZiebo moqmedebebi SeiZleba qvemoT CamoTvlil eqpserimentebs Seicavdes:

1)           oTaxSi SeRwevis eqpserimenti (oTaxis fanrjidan, karidan, signalizaciis gamorTviT da gamorTvis gareSe);

2)           egm-is CarTvisa da informaciasTan SeRwevis eqsperimenti;

3)           daxurul zonebSi SeRwevis mcdeloba parolebis, kodebis da sxva xerxebis gamoyenebiT;

4)           kompiuterul qselTan dakavSirebis eqsperimenti;

5)           kompiuterul qselTan dasakavSirebeli minimaluri drois gamoTvlis eqsperimenti.

6)            informaciis dacvis saSualebebis gamorTvisaTvis saWiro drois gamoTvlis eqsperimenti;

7)           kompiuteruli informaciis modificirebis, Secvlisa da ganadgurebisaTvis saWiro dros gamoTvlis eqsperimenti;

8)           kompiuterul informaciasTan individualuri moqmedebebis Catarebis eqsperimenti;

9)           konkretuli teqnikis gamoyenebiT garkveuli moqmedebebis Catarebis eqsperimenti.

---

[1] sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni I,  gamomcemloba “meridiani”, 2006 weli, gv. 646-648.